Jarząb mączny (mąkinia), Sorbus aria Crantz

Rodzina Różowate (Rosaceae)

Gatunek rodzimy; gleby wapienne, światłolubny, odporny na suszę i zanieczyszczenia powietrza [1,2]

Drzewo do 15 m wys., żyje do 200 lat. Występuje w zach. i śr. Europie, pn. Afryce i w pd. i zach. Azji [1,2].

• "Drewno metalowe"
• Liczne odmiany geograficzne
• Kwiaty
• Owoce w kuchni
• Liście
• Pokrój

Drewno jarzębu mącznego było kiedyś nazywane "drewnem metalowym", jako że jego duża twardość i zwartość pozwalała na konstruowanie z niego, w zastępstwie stali, wielu narzędzi i różnych części maszyn (np. w młynach) [3].

Mąkinia jest gatunkiem zmiennym, o wielu odmianach geograficznych, które różnią się od siebie stopniem owłosienia, uwypuklenia nerwów, wielkością i kształtem liści, czy kolorem gałązek. Łatwo krzyżuje się on też z innymi jarzębami, dając osobniki o cechach pośrednich [1,2], które sprawiają dużo kłopotu przy kwalifikacji i często traktuje się je jako odrębne gatunki [4].

Jarząb mączny kwitnie w maju. Wytwarza, podobnie jak jarząb pospolity, białe kwiaty zebrane w wielokwiatowe, owłosione podbaldachy [5].

Owoce jarzębu mącznego (ø 1-1,5 cm) są czerwone lub pomarańczowe, nieco omszone i podobnie jak u jarzębu brekinii i szwedzkiego, jadalne, zwłaszcza po przemrożeniu. Oto jak opisywał je prawie 200 lat temu, w swoim Zielniku Józef Gerald-Wyżycki:

"Owoce niespliku [jarzębu mącznego] są mączne, słodkie, gdy je mróz nieco zmiękczy smaku przyjemnego; robią się z nich powidła; można też sposobem zwyczajnym przepalać je na gorzałkę." [3]

Liście mąkini są zwykle eliptyczne i podwójnie piłkowane. Młode liście i gałązki są pokryte filcowatym kutnerem, który z czasem sie ściera pozostając tylko po spodniej stronie liścia.

Odporność na zanieczyszczenia powietrza oraz regularny pokrój, podkreślony dodatkowo białawymi liśćmi, czyni z jarzębu mącznego cenny gatunek do zadrzewień miejskich. Jego walory ogrodnicze cenili też 200 lat temu nasi przodkowie:

"dla piękney postaci wybuiałey i białawych liści, używa się go do ozdoby ogrodów i dróg" [6]

Literatura:

1. Seneta W., Dolatowski J., 2006."Dendrologia" Wydanie II poprawione i uzupełnione. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. s. 253
2. Bugała W., 1991. "Drzewa i Krzewy dla terenów zieleni" wydanie II. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1991. s. 319
3. Józef Gerald-Wyżycki, 1845. "Zielnik Ekonomiczno - Techniczny". Drukiem Józefa Zawadzkiego, Wilno 1845. s. 157-158
4. Szweykowscy Alicji i Jerzy, 1993. "Słownik botaniczny" pod redakcją Alicji i Jerzego Szweykowskich. Wiedza Powszechna, Warszawa. s. 225-227
5. Podbielkowski Z., Sudnik-Wójcikowska B., 2003. "Słownik roślin użytkowych" wydanie VII poprawione i uzupełnione. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2003. s. 160
6. Michał Szubert. Warszawa 1827. "Opisanie Drzew i Krzewów Leśnych Królestwa Polskiego". DRUKARNIA N. GLÜCKSBERGA. s. 155-157

opracowała Anna Górska, Wrocław 2015

wróć