Klon pospolity, Acer platanoides L.
Rodzina Klonowate (Aceraceae)
Gatunek rodzimy; gleby przeciętne, gatunek cienioznośny, odporny na zanieczyszczenia powietrza [1, 2].
Drzewo do 30 m wys., żyje do 250 lat. Występuje w Europie i pd. - zach. Azji [1, 2].
- Ogrodnictwo dawniej
- Kwiaty
- Owoc
- Liść klonu pospolitego a liść jawora
- Odmiany ozdobne dawniej i dziś
- Cenny do zadrzewień
- Klon pospolity w Ameryce Pn.
- Syrop klonowy
"Dla pięknego liścia i gęsto rozrastających sie gałęzi, zasadza się [klon pospolity] około gościńców, ogrodów i mieszkań, w chłodnikach, gdzie miły cień sprawuje; ozdobą jest ogrodów spacerowych, parków i aléj." [3]
Kwiaty klonu pospolitego rozwijają się w kwietniu lub maju i są zebrane w ładne, żółtozielone baldachogrona. Posiadają one wyraźny dysk miodnikowy i są chętnie odwiedzane przez pszczoły.
"Kwiat dostarcza pszczołom obficie miodu, liście zielone ususzone dobrą paszę dla owiec i kóz," [3]
Owoc klonu pospolitego jest złożony z dwóch jednonasiennych skrzydlaków, które rozdzielają się po dojrzeniu. Charakterystyczny dla tego gatunku jest w miarę szeroki kąt rozwarcia skrzydełek i płaski kształt orzeszków.
Liście klonu pospolitego mają zaokrąglone, U-kształtne zatoki pomiędzy klapami i ostro wyciągnięte nieliczne, duże ząbki na brzegu, w przeciwieństwie do liści klonu jawora, których zatoki są V-kształtne a brzeg karbowanopiłkowany.
Liście klonu pospolitego "opadające zaś w jesieni gromadnie bywa zbierane; wieśniaczki nasze używają go na podkładkę przy pieczeniu chleba, któremu przyjemny daje zapach, a razem oszczędza na ten przedmiot używaną mąkę." [3]
"Odmiana tego klonu z liściem srokatym (Acer platanoides var foliis variegatis) po ogrodach ozdobnych spotykać się daje; także z liściem strzępiastym (Acer platanoides var laciniatum) dosyć jest ładną." [4]
Niewątpliwie klon pospolity był i jest jednym z podstawowych drzew w polskim ogrodnictwie. Obecnie często sadzi się jego odmiany dekoracyjne o purpurowych liściach czy regularnej, kulistej koronie. Ciągle spotkać też można te o dwubarwnych lub głęboko powcinanych liściach.
"Liście [klonu pospolitego] nim opadną dostaią piękny kolor żółty, czerwony albo z tych dwóch kolorów pstrokaty, są wtedy nader przyiemną ozdobą iesieni, która u nas iak powszechnie wiadomo, często bardzo роgоdną bywa, i tym sposobem chłodne lub słotne dnie lata sowicie wynadgradza." [4]
Tak jak przed wiekami, tak i teraz klon pospolity chętnie sadzi się w naszym kraju. Jest to piękne drzewo, zarówno na jesieni - złoty kolor liści, jak i wiosną - ładne kwiatostany i latem - ciekawe liście, gęsto zakrywające koronę, Dodatkowo jego odporność na zanieczyszczenia powietrza czyni go cennym gatunkiem do zadrzewień miejskich.
W Ameryce Pn. występuje bardzo podobny do naszego klonu pospolitego, klon cukrowy, który jednak ma mniejszą odporność na zanieczyszczenia powietrza. Z tego też powodu chętnie sadzi się tam wzdłuż ulic nasz europejski gatunek, który w Ameryce zaczął dziczeć i stał się rośliną inwazyjną.
"Podstawowym produktem otrzymywanym z klonu jest słodki sok z pnia, przetwarzany potem na syrop lub cukier. Sok ten można otrzymać tylko na przedwiośniu, zwykle w marcu, rzadziej w kwietniu lub lutym. (...) Najczęściej używanym gatunkiem jest klon cukrowy A. saccharum, którego sok zawiera zwykłe 2-3 % cukru (głównie sacharozy). (...) Inne gatunki klonu, w tym nasze krajowe klony, mają sok o połowę mniej słodki." [5]
Literatura:
- Seneta W., Dolatowski J., 2006."Dendrologia" Wydanie II poprawione i uzupełnione. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. s. 366-368
- Bugała W., 1991. "Drzewa i Krzewy dla terenów zieleni" wydanie II. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1991. s. 425-427
- Józef Gerald-Wyżycki, 1845. "Zielnik Ekonomiczno - Techniczny". Drukiem Józefa Zawadzkiego, Wilno 1845, s. 33-35
- Michał Szubert. Warszawa 1827. "Opisanie Drzew i Krzewów Leśnych Królestwa Polskiego". DRUKARNIA N. GLÜCKSBERGA, s. 46-48
- Łuczaj Ł., 2004. 'Dzikie roślin jadalne Polski. Przewodnik survivalowy" Wydanie drugie - poszerzone. Chemigrafia, Krosno, s. 95
opracowała Anna Górska, Wrocław 2016